Clown brengt beetje troost bij rouw

19-02-2019 om 19:45 door Hennie Jeuken

Rouwclown Lotte op Begraafplaats Tongerseweg in Maastricht

• ​

In Duitsland is het een ingeburgerd verschijnsel: de rouwclown. Iemand die „een beetje troost biedt”. Hier zijn we lang zover nog niet. Al zet de Maastrichtse Gerrie Sibels, alias gentle clown Lotte, voorzichtig de eerste stappen. Met een soloshow op het Pesthuyspodium in Maastricht probeert ze het fenomeen uit te leggen.

Als ze in Limburg vertelt dat ze rouwclown is, krijgt ze vaak als reactie: het is toch zeker geen carnaval! Dit kan Gerrie Sibels alleen maar beamen. Dát is het zeker niet. Het is juist een fijne manier van aandacht krijgen als je verdriet hebt. Hoe, dát bepaalt degene die haar alter ego rouwclown ‘Lotte’ inhuurt helemaal zelf. Al gebeurt dit meestal op een fijngevoelige manier. „Het gaat er om dat je een beetje troost kunt bieden. Een gentle clown is iemand die mensen in hun verdriet raakt, dat verlicht door iets leuks te doen. Heel klein en onbevangen.”

Rood neusje

‘Lotte’ is geen clown die met veel tumult aanwezig is, maar juist ingetogen. Mét een rood neusje en in zwart-witgestipte slipjas, gevoerd met vlinderfiguren. Ze draagt altijd een zwart koffertje met zich mee, waarin muziekdoosjes zitten die ze zacht kan afspelen bij stiltes, als mensen daar behoefte aan hebben. Ook maakt ze, vooral bij de kleintjes, gebruik van handpop meneer Pen die eveneens hartzeer heeft omdat hij mevrouw Potlood verloor. „Praten via de pop werkt heel goed.”

Spelenderwijs

Bij kinderen bouwt ze voorzichtig en spelenderwijs contact op. Ze wijst op het voorval waarbij een kind het uitvaartcentrum niet in durft omdat het angstig is. „Dan ga ik op het trapje bij de deur zitten en kijk nieuwsgierig naar binnen, maak op een rustige manier gebaren en krijg verbinding.” Waarna het kind uiteindelijk samen met haar naar binnen gaat. Zonder bang te zijn.

Als ‘Lotte’ ziet dat iemand verdriet heeft, snelt ze toe met een zakdoekje in bloemenprint. „Dan zie je mensen opkijken. Je onderbreekt als het ware heel subtiel dat verdrietige moment.” En dat moment herinneren de mensen zich later, weet Gerrie Sibels. Ook omdat ze iets tastbaars meenemen want in dat ‘speelse zakdoekje’ snuiten ze niet hun neus, daarvoor gebruiken ze toch liever een doorsnee papieren exemplaar. Dat andere houden ze, als aandenken. „Met een glimlach.”

Pijn niet weg

En om herinnering draait het bij rouw. De pijn is niet weg na een jaar. „Iedereen heeft verdriet in het leven, dat kun je niet uitgummen, dat zit in je rugzak. Daar mag je om huilen. Aan denken. Zelfs lachen zo je wilt.” Dat laatste vertelt ook die andere clown, Magere Hein, zegt ze, in haar solovoorstelling ‘Doodgewoon’ op het Pesthuyspodium in Maastricht. Ze neemt de dood aan de hand. „Magere Hein vertelt dat je niet bang hoeft te zijn, dat er ook gelachen mag worden.”

Romeinen

En nieuw is dat niet. Want bij de Romeinen speelde de clown Archimimus een belangrijke rol. Al dansend op muziek probeerde deze toneelspeler het leven van de overledene uit te beelden, diens energie te vertolken. „Bij ons zijn begrafenissen in de loop van de tijd massieve plechtigheden geworden, onpersoonlijk en in hoge mate bepaald door kerkelijke richtlijnen.” Gelukkig, vindt ze, is het tij gekeerd en wordt het afscheid steeds persoonlijker. „De uitvaartfotograaf is tegenwoordig toch heel normaal. Dat had tien jaar geleden niemand kunnen bedenken.”

Wat ook meer uit de taboesfeer mag zijn de begraafplaatsen, stelt ze. „Eigenlijk de mooiste parken die er zijn, maar een plek die we mijden. Daar is veel te zien: kunstobjecten, beelden, bomen, bloemen, vogels, eekhoorns.”

Iets tastbaars

De Maastrichtse benadrukt dat een gentle clown er zeker niet alleen is voor de uitvaart zelf. „Het gaat er om een beetje geluk te brengen bij rouw. Dat kan ook bij een scheiding zijn. Of als mensen een huisdier verliezen.” Vaak geeft ze degene die verdriet heeft iets tastbaars mee. Bij een kind is dat een knuffel, die het herinnert aan dat moment met clown Lotte. Bij de volwassene kan dit die zakdoek zijn; een lekker geurtje of een steen. ,,Zo kunnen ze teruggrijpen naar dat moment waarin ze even konden glimlachen. Dat helpt.”

Dit blijkt. Gerrie Sibels werkt in het dagelijks leven in de gehandicaptenzorg, met mensen met een verstandelijke beperking, die op het ontwikkelingsniveau van een achtjarige zitten. Een paar keer per maand wordt ze door haar eigen organisatie als clown Lotte ingezet en slaat ze de spreekwoordelijke arm om degene die verdriet heeft. Ze praten, luisteren naar muziek, zingen, branden een kaarsje samen. Van haar collega’s hoort ze terug dat deze cliënten makkelijker met hun verdriet kunnen omgaan.

Opleiding

Deze clownsjas zit haar als gegoten. Troost met een vleugje verwondering brengen is zo mooi, vindt ze. Sinds anderhalf jaar is ze zzp’er, ze is in te huren voor zestig euro per uur, maar het loopt nog niet storm. „Het is nog onbekend. In Duitsland hebben clowns in de zorg een hoge status. Daar is het fenomeen rouwclown behoorlijk ingeburgerd. Een collega in Hannover verdient een mooie boterham met dit werk”, zegt ze. In Duitsland heeft ze ook de opleiding ‘Der Clown und Der Tod’ gevolgd.

Hier heeft deze figuur nog een weg te gaan, erkent ze. Maar ze gelooft in ‘Lotte’. „Dit heeft een meerwaarde want je zorgt voor een heel klein stukje geluk in de rouw. Dat is toch een mooie herinnering.”

Voorstelling ‘Doodgewoon’, 15 en 16 maart Pesthuyspodium Maastricht. Aanvang 20.00 uur, 10 euro. Meer info over rouwclown www.gerriesibels.wixsite.com/lotte

• ​